گفتنی است شبکه الجزیره نیز با تاخیری مشابه کار خود را آغاز نمود تا با نهایت توان و با کمترین اشتباهات بر روی آنتن برود. اما سوال اینجاست که آیا تاخیر راه اندازی پرس تی وی نیز به همین دلیل بود؟!

این نوشتار گزارشی تحلیلی – انتقادی «فردا» است که حاصل بررسی فعالیت شبکه پرس تی وی ایران می‌باشد.

بنابراین گزارش بدون تردید جای یک شبکه انگلیسی زبان «جدی» که بتواند به عنوان تریبون بین المللی ایران عمل نماید، در میان شبکه‌های دست چندمی چون سحر و جام جم، بسیار خالی بود.

در این خصوص امور اجرایی راه اندازی شبکه از سال 84 آغاز گردید؛ این شبکه فعالیت خبررسانی‌اش را با راه اندازی سایت اینترنتی خود از نیمه دوم سال 85 آغاز نمود.

به گفته مسئولان شبکه پرس تی وی، این سایت در چند ماه اول حدود یک میلیون بازدید داشته است که اغلب آنها از آمریکا و کانادا بوده‌اند. این امر با توجه به سیاست شبکه در مورد مخاطب خود، نکته مثبتی است؛ اندکی پس از راه‌اندازی پرس تی وی، بهروز نجفی، که راه اندازی شبکه تا حد زیادی مرهون زحمات و او همکارانش است، در مقابل دوربین گزارشگر سی ان ان مخاطب اصلی شبکه را مردم آمریکای شمالی معرفی کرد؛ پس از آن مردم اروپا، آمریکای جنوبی، و بعد آسیا.

در ساختار پرس تی وی به جز بخش‌های اداری معمول، این بخش‌ها عملکرد اصلی شبکه را بر عهده دارند: دفتر تهران، برنامه‌های زنده، تحریریه خبر یا نیوزروم، گروه هنری، آموزش و پخش.

تحریریه خبر

با توجه به اینکه پرس، شبکه خبری به حساب می‌آید، نیوزروم را می‌بایست قلب تپنده آن دانست. البته تحریریه خبر در واقع سایت اینترنتی شبکه را نیز به طور غیرمستقیم در بر دارد. نیوزروم یا تحریریه خبر پرس تی وی کاملا دیجیتالی است و با فناوری روز طراحی گردیده است؛ بسیاری از فرایندهای دستی و سنتی تولید خبر در این تحریریه جای خود را به برنامه‌های رایانه‌ای داده‌اند. اگر چه مسئولان انفورماتیک شبکه اذعان دارند که سیستم نیوزروم هنوز نیاز به تکمیل بیشتر دارد، اما تاکنون توانسته است با عملکرد نسبتا خوبی پاسخگوی نیاز شبکه باشد.

مدیریت منابع انسانی شبکه از سال 85 جذب نیروهای خود را آغاز نمود؛ داوطلبان چند مرحله آزمون و مصاحبه را پشت سر گذاشته و در دوره‌های آموزشی شرکت می‌کردند. البته در این دوره‌ها آنچه بیشتر مورد توجه بوده است، میزان تسلط افراد به زبان انگلیسی بوده است؛ درصد بسیار پایینی از این افراد سابقه کار خبری و آشنایی با مقوله خبر داشته‌اند. چیدمان افراد در پستهای مختلف نیز قابل بررسی به نظر می‌رسد.

سایت اینترنتی

محمد سرافراز، معاونت برون مرزی صدا و سیما و مدیر شبکه پرس تی وی در مراسم سالگرد تاسیس این شبکه، تعداد مخاطبان ماه گذشته سایت اینترنتی پرس را حدود 3 میلیون و 700 هزار نفر اعلام نمود که توقع می‌رود در ماه آینده بیش از 4 میلیون نفر باشد. در دنیای پرسرعت رسانه، برای رسانه‌ای که بخواهد بیشتر حرف خود را به اطلاع مخاطب برساند، سایت از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا تصویر تلویزیونی برای یک لحظه پخش می‌شود و قابل بازگشت نیست، اما مطالب سایت در هر کجا و هر زمان قابل استفاده و از همه مهمتر قابل جستجو هستند. اگر چه این سایت از بازدید نسبتا خوبی برخوردار بوده است و در مقایسه با سایت شبکه RT (که اندکی پیش از پرس آغاز به کار نمود) هم رده و کما که برتر بوده است، اما در مقایسه با فرانسه 24 و بخصوص الجزیره تقریبا هیچ حرفی برای گفتن ندارد.

از لحاظ فنی، سایت پرس تی وی، فعالیت خود را با ظاهر و امکاناتی بسیار ابتدایی شروع نموده است، ولی همواره در حال رشد بوده است؛ سرعت این رشد در ماههای اخیر دو چندان شده است، اما هنوز تا رسیدن به یک مطلوبیت نسبی، راهی طولانی پیش روی مسئولان انفورماتیک این شبکه است. اما از لحاظ محتوایی، به نظر می‌رسد گاه کیفیت خبرها، صحت و سقم آنها و ادبیات آنها تجدید نظر جدی می‌طلبند.

برنامه‌های زنده

این بخش تولید برنامه‌های تحلیلی شبکه را بر عهده دارد. برنامه‌های مد نظر عبارتند از: 4corners (4 گوشه)، Middle East Today (خاورمیانه امروز)، Fineprint (بررسی تحلیلی اخبار) و منبر (گفتگوی مذهبی).

اولین چیزی که در مورد این برنامه‌ها به نظر می‌رسد شباهت بیش از حد آنها به یکدیگر و روال نسبتا تکراری آنها است. یک مجری و چند مهمان استودیویی یا ماهواره‌ای! اگر چه این برنامه‌ها غالبا خالی از نوگرایی و خلاقیت هستند، اما گاه (البته به ندرت) از لحاظ محتوایی آنقدر قدرتمند هستند که حتی جنبه خبرسازی پیدا می‌کنند.

برنامه‌های زنده را تیم کارشناسی موفق و قدرتمندی پشتیبانی می‌کند که نقطه قوت آنهاست؛ اما تیم تهیه کنندگی برنامه‌های زنده اگر حلقه بازتری از مشاوران را دربر بگیرند قطعا موثرتر و دارای دیدگاههای نوآورانه تری خواهند بود.

بنابراین گزارش نکته قوت دیگر برنامه‌های زنده، مجریان آنها هستند؛ کریس گلکن، مجری پرسابقه خاورمیانه امروز به همراه ژوبین ضروان، سوزان مدرس و شهاب مساوات در برنامه 4گوشه، و امیر ارفع مجری جنجالی Fineprint، و احمد حنیف، مسلمان کانادایی و مجری برنامه منبر. البته در مقایسه با مجریان شبکه‌هایی چون ‌BBC و CNN و حتی الجزیره، این مجریان نیاز به تلاش و مطالعه بسیاری دارند، ولی سیر رشد آنها بسیار مثبت بوده است.

این در حالی است که مجریان خبر پرس تی‌وی، که زیرمجموعه نیوزروم به حساب می‌آیند، غالبا افراد بدون سابقه خبر و سیاسی هستند. در میان بیش از 10 گوینده خبر، ظاهرا تنها سعید پوررضا، زرین شجری، کریس گلکن و افشین رتانسی دارای سابقه خبر و مطالعات سیاسی هستند.

کریس گلکن که به حق یکی از قدرتمندترین مجریان شبکه است، بالغ بر 30 سال سابقه فعالیت خبری دارد که شامل همکاری با شبکه BBC، CCTV و سایتهای خبری اینترنتی می‌باشد. افشین رتانسی، پیش از این به عنوان گزارشگر و تحلیلگر آزاد فعالیت داشته است و چند کتاب سیاسی و ادبی نیز منتشر نموده است.

دفتر تهران

دفتر تهران وظیفه تغذیه خبری اتفاقات داخلی را بر عهده دارد. با تغییر مدیریتی که اخیرا این دفتر تجربه نموده است، انتظار می‌رود عملکرد آن در آینده بهبود یابد؛ لیکن در حال حاضر این دفتر از فقدان آموزش کافی و عدم سرعت عمل کافی در اطلاع رسانی خود رنج می‌برد.

آموزش

پس از آموزشهای پیش از راه‌اندازی شبکه، ظاهرا این بخش به تازگی دوباره فعال گردیده است. وجود چنین دفتری موجب پویایی و پیشرفت کارکنان شبکه خواهد بود.

گروه هنری

گروه هنری شبکه پرس تی وی را می‌بایست موفق‌ترین بخش این مجموعه دانست. خلاقیت، نوآوری، ابتکار و خوش سلیقگی به خوبی در آثار آنان رویت می‌شود. رنگ بندی‌ها، المان‌های گرافیکی و تناسب موارد هنری با محتوای برنامه‌ها در اغلب کارهای گروه هنری دیده می‌شود و قابلیت رقابت با شبکه‌های خارجی را دارند. شاهدی بر این مدعا این است که یکی از تیتراژهای مردود شده پرس تی‌وی، چندی ست با استقبال در شبکه خبر مورد استفاده قرار گرفته است!

استودیو پخش

استودیو پخش پرس تی‌وی بسیار مدرن و مجهز است؛ اما عدم وجود وفاق در میان بخش‌ها باعث بروز اشتباهات بسیاری بر روی آنتن گردیده است که نمونه‌های متنوع آن در سایتهای ویدئویی نظیر youtube و غیره به وفور یافت می‌شوند؛ اشتباهاتی که در مقایسه با سایر شبکه‌ها بسیار بیش از حد معمول هستند.


اکنون پس از آشنایی با شمای کلی ساختار شبکه پرس تی‌وی، نقدی بر عملکرد آن خواهیم داشت:

عملکرد رسانه‌ای

اگر چه هم سایت و هم تلویزیون پرس تی‌وی مورد استقبال نسبتا خوبی قرار گرفته است، اما دلیل آن نه عملکرد خوب، بلکه حساسیت نام ایران می‌باشد؛ در غیر این صورت این واقعیت تلخ وجود دارد که عملکرد شبکه آنقدر قوی نیست که بتواند با شبکه‌های دیگر رقابت کند.

یکی از دلایل عمده ناتوانی پرس تی‌وی در رقابت با سایر شبکه‌ها را باید در نقش خبررسانی آنها دانست. بدون تعارف بایستی بپذیریم که پرس تی‌وی صرفا یک مصرف کننده خبری است، نه تولید کننده خبر! با اندکی جستجوی اینترنتی، می‌توان رد بسیاری از اخبار شبکه و سایت را در سایت خبرگزاری‌های بین‌المللی، آن هم با شباهت متنی بسیار بالا پیدا کرد! در مواردی نیز اهمیت اخبار، به جای محتوای آن، بر اساس انتشارش در شبکه‌های دیگر سنجیده می‌شود! سرعت عمل نیز پیش از این تاحدودی توضیح داده شد. اصلا جای تعجب ندارد اگر خبری را حتی بعد از 2 روز در شبکه پرس ببینید!

سیاست گذاری

در دورانی که در سرتاسر جهان بحث «صنایع فرهنگی» مطرح گردیده است و سالهاست رهبر معظم انقلاب بر مهندسی فرهنگی تاکید دارند، هیچ اثری از سیاستگذاری فرهنگی در شبکه پرس تی وی دیده نمی‌شود. رویکرد سیاسی (سیاست‌زدگی) مدیران و سیاست‌گذاران شبکه پرس باعث غفلت آنها از نقش رسانه و اهمیت شبکه تلویزیونی و برنامه‌ریزی فرهنگی شده است.

در شرایطی که تمامی مجریان زن شبکه اعم از داخلی و خارجی، استودیو تهران یا لندن و یا واشنگتن، دارای حجاب حداقل ظاهری هستند، در تصاویری که از داخل ایران و مردم ایران به نمایش گذاشته می‌شود، تاکید بر تصویربرداری از زنان کم حجاب و بدحجاب به راحتی احساس می‌شود! سری اول برنامه ایران، ویژه برنامه‌های انتخابات مجلس و غیره از نمونه برنامه‌هایی بودند که از این تناقض رنج می‌بردند.

نکته دیگر ضعف برنامه‌ریزی شبکه برای مناسبتهای مختلف است. 12 فروردین و دهه فجر به عنوان جشن‌های اصلی ملی جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌آیند. اما متاسفانه به دلیل عدم سیاستگذاری مناسب، هیچ برنامه مناسبی تهیه نمی‌شود. به گفته کارکنان نیوزروم، تنها سه روز قبل از 22 بهمن دستور داده می‌شود تعدادی میهمان برای حضور در استودیو هماهنگ شوند و یکی دو بسته خبری نیز تهیه گردند؛ قابلهایی تکراری!

در شرایطی که غربی‌ها دائما ایران را به نداشتن دموکراسی متهم می‌کنند، پرس تی‌وی انتخابات شهرداریهای فرانسه را کاملا پوشش خبری می‌دهد، اما در روز انتخابات مجلس شورای اسلامی، عملکردی بسیار منفعل از خود نشان می‌دهد! در خوش‌بینانه‌ترین حالت، دلیل این امر را باید در جوزدگی و تاثیرپذیری از فضای رسانه‌های غربی در اهمیت دهی به اخبار دانست.

نمونه دیگر این امر، در خصوص سالگرد اشغال فلسطین است. رژیم صهیونیستی اسراییل هر ساله بر اساس تقویم قمری خود این سالگرد را جشن می‌گیرد. امسال در حالی رسانه‌های غربی شصتمین سال اشغال را با برنامه‌های متنوع خود پوشش دادند که تاریخ میلادی آن با اولین سال یک هفته تفاوت داشت؛ حتی الجزیره نیز همزمان با تاریخ قمری اسراییلی‌ها برنامه‌های خود را در دفاع از مردم فلسطین پخش کرد، اما پرس تی‌وی بعد از پخش تمام برنامه‌های شبکه‌های دیگر، با یک هفته تاخیر به چند بسته خبری افراطی، یکی دو برنامه کلیشه‌ای تحلیلی، و یک برنامه مستند خارجی از دفتر آمریکا اکتفا نمود! حال این را مقایسه نمایید با گزارش کریستین امانپور در CNN که یکسال در سرتاسر جهان می‌گردد و گزارشی برای تنها 3 شب با عنوان مبارزان خدا تهیه می‌کند!

میهمانان شبکه

در میان میهمانانی که برای گفتگو به پرس تی‌وی دعوت می‌شوند، به ندرت افراد شناخته شده و دارای ارزش خبری بالا دیده می‌شوند. اگر چه نمونه‌هایی چون گفتگوی ماهواره‌ای با عمران خان در پاکستان و مصاحبه تلفنی با نوام چامسکی در آمریکا از توفیقات شبکه بوده است. اما یک روز پس از این گفتگوی تلفنی، نوام چامسکی میهمان حضوری شبکه الجزیره می‌شود! برنامه گفتگوی «ریزخان» در الجزیره کریس دی‌برگ را به بهانه سفرش به ایران به استودیو می‌آورد و 45 دقیقه با او مصاحبه می‌کند، اما در ایام سفر وی به ایران، حتی یک مصاحبه ساده هم با او انجام نمی‌گیرد! اگرچه یک دلیل این امر عدم استقبال مهمانان خارجی از پرس می‌باشد، اما طبیعتا اگر جسارت و اراده کافی در مسئولان پرس تی‌وی وجود می‌داشت، عملکرد موفق‌تری را شاهد بودیم.

از سوی دیگر، مسئولان کشور نیز اهمیت خاصی برای شبکه پرس قایل نیستند. دکتر احمدی‌نژاد رئیس جمهور محترم تقریبا با تمامی شبکه‌های خارجی مصاحبه اختصاصی داشته است، اما به جز افتتاحیه شبکه هرگز در این مجموعه حاضر نشده است؛ مقایسه نمایید با شبکه SKYNews که گوردون براون و دیوید میلی‌بند را به استودیوی خود می‌آورد و با آنها مصاحبه می‌کند! نمونه دیگر آن مصاحبه اخیر آقای هاشمی رفسنجانی با الجزیره است! متاسفانه مسئولان کشور عنایت چندانی به این شبکه ندارند و آن را به عنوان تریبون بین‌المللی کشور تلقی نمی‌نمایند. در حالی که اگر تجربه اطلاع‌رسانی ماجرای ناو آمریکایی و قایق‌های تندرو سپاه را به یاد بیاوریم، نقش موثر شبکه پرس در عرصه بین المللی را درک خواهیم نمود.

متاسفانه تا زمانی که شبکه پرس تی‌وی با مدیریت‌های اداره نشود، نخواهد توانست حرفی برای گفتن در دنیای پر سر و صدای رسانه‌های بین‌المللی داشته باشد. شبکه پرس تی‌وی اکنون وجود دارد، تنها به این دلیل که باید وجود داشته باشد! نباید فراموش کنیم که شبکه الجزیره توانست امسال گوی سبقت را از تمامی شبکه‌ها برباید و جایزه بهترین شبکه را از آن خود نماید.

پرس تی‌وی نیز پتانسیل تبدیل شدن به بهترین شبکه خبری را دارد، به شرط آنکه ابتدا مسئولان آن این اعتماد به نفس را در خود پیدا نمایند، اهمیت یک شبکه تلویزیونی و «آنتن» را درک کنند و با سازماندهی و مدیریت صحیح برای پیشرفت آن برنامه‌ریزی کنند.